Վարձակալության արժեքների փոփոխությունները վերջին տարիներին Հայաստանում․ պատճառներն ու տենդենցները

Խոսելով վերոնշյալ տարիների և դրանց նախորդած ժամանակահատվածի մասին՝ հատկանշական է Ռուսաստանի Դաշնությունից հազարավոր մարդկանց ռելոկացիան Հայաստան։ Էկոնոմիկայի նախկին նախարար Վահան Քերոբյանը ռուսական «Վեդոմոստի»-ին տված հարցազրույցում հայտնել է, որ 2022-ին Հայաստան է տեղափոխվել (ռելոկացվել) և մշտական բնակություն հաստատել 110 000 ռուսաստանցի։ Հենց սա է եղել պատճառը, որ անշարժ գույքի շուկայում վարձակալության գները կտրուկ աճել են, որն ազդել է նաև վաճառքի արժեքների վրա, քանի որ մշտական բնակություն հաստատած ՌԴ քաղաքացիները վարձակալության համար ամսական նման մեծ գումարներ վճարելու փոխարեն սկսել են նաև գույքի ձեռքբերման գործընթաց։

Վերադառնալով ներկա ժամանակներ՝ մենք ակնհայտ տեսնում ենք արդեն վարձակալության արժեքների անկում, ինչը, մեր դիտարկմամբ, մի քանի հանգամանքի պատճառ է․

1. Հայաստանում հիմնական բնակություն հաստատած ՌԴ քաղաքացիների թվի նվազում և այսպես կոչված «էյֆորիայի» սպառում։
2. Անշարժ գույքի շուկայում առաջարկի կտրուկ աճ վերջին ժամանակներում (կառուցվել և արդեն շահագործման են հանձնվել բազմաթիվ բնակելի շենքեր և համալիրներ)։
3. Տուրիստական սեզոնի ավարտ։

Փնտրելով անշարժ գույքի վարձակալության գների աճի պատճառներ՝ չենք կարող չխոսել նաև պետության որդեգրած հարկային քաղաքականության մասին․ ՀՀ կառավարությունը հաստատել է Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծը, որով առաջարկվում է խստացնել ֆիզիկական անձանց կողմից վարձով բնակարաններ Երևանում և մարզերում տրամադրելու պայմանները։

Գնանկումը նկատվում է ոչ միայն բնակելի, այլ նաև կոմերցիոն տարածքների պարագայում։ Բիզնեսին ծառայող անշարժ գույքն, իհարկե, ավելի կայուն է և ավելի դժվար է ենթարկվում շուկայի փոփոխություններին՝ ուղղակի կապ ունենալով պետության կողմից որդեգրված տնտեսական քաղաքականության հետ։ Դա կարող է լինել, օրինակ, տեղի և արտասահմանյան կազմակերպությունների համար Հայաստանում տնտեսական հնարավորությունների դռներ բացելը և բիզնես արտոնություններ տալը։

Հարկային օրենսգրքի փոփոխությունների լիարժեք կառավարման և հետևողականության պայմաններում անշարժ գույքի վարձակալության արժեքները կարող են փոքր ինչ աճել։ Չնայած սահմանված 10% հարկին, պրակտիկայում ոչ մի անշարժ գույքի ընկերություն Հայաստանում չի կարող ասել, թե վերջիվերջո ո՞վ է լինելու այդ հարկը վճարողը՝ վարձակա՞լը, երբ վարձատուն 10% ավելացնում է վարձին, թե՞ վարձատուն, ով չի թանկացնում վարձը և պատրաստակամություն է հայտնում եկամտից 10% վճարել։

2025 թվականին Հայաստանի վարձակալության շուկան էապես չի փոխվի ըստ մեր վարկածի։ Պատճառներից մեկը նորակառույց անավարտ շենքերն են, որոնք, քանի դեռ կիսատ են, առաջարկները մեծ հաշվով չեն մեծանում։ Եթե շուկան շարունակի գործել առանց ֆորսմաժորների ու քաղաքական կամ տնտեսական էական տատանումների, ապա 2025-ից տարբերվող պատկեր կունենանք արդեն 2026-ին, այսինքն, ընդհանուր առմամբ, թեկուզ և դանդաղ, բայց «կայունացման» գործընթացը կշարունակվի։